مقاله پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
فرزانه مهریار؛ شهرزاد نیازی؛ مرتضی رشیدی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 مهر 1400
چکیده
خمسه نظامی، از منظومه‌هایی است که در طول تاریخ، نسخ متعددی از آن، به صورت مصور و غیرمصور تهیه شده‌است. به‌خاطر رابطۀ متن منظومه و نگاره‌ها، نسخ مصور علاوه بر متن منظومه، بار معنایی حاصل از نگاره‌ها را نیز در خود جای داده‌است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به شناساندن نگاره‌های نسخ هفت‌پیکر در مجموعه‌ای از نسخ برگزیدۀ خمسۀ ...
بیشتر
خمسه نظامی، از منظومه‌هایی است که در طول تاریخ، نسخ متعددی از آن، به صورت مصور و غیرمصور تهیه شده‌است. به‌خاطر رابطۀ متن منظومه و نگاره‌ها، نسخ مصور علاوه بر متن منظومه، بار معنایی حاصل از نگاره‌ها را نیز در خود جای داده‌است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی به شناساندن نگاره‌های نسخ هفت‌پیکر در مجموعه‌ای از نسخ برگزیدۀ خمسۀ نظامی با عناوین: دانشگاه تهران با کد 5179، مدرسه عالی شهید مطهری با کد 400، کتابخانه کنگره آمریکا، کاخ گلستان با کد 1951، مجلس شورای اسلامی با کد 930، کتابخانه ملی با کد 15275-5 و کد 3058256 از کتابخانه دیجیتال مربوط میپردازد. با توجه به رابطۀ متن منظومه و نگاره، در نسخ مصور، آگاهی از تعداد و موضوع نگاره‌ها و مقطع قرار گرفتن آنها در متن و کانون روایت و نوع روایت آنها گام ارزشمندی برای آغاز تحقیقات بعدی در این زمینه است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد، در نسخ مصور بررسی شده، بهرامگور محور اصلی روایت نگارههاست و بیشترین بسامد آن مربوط به حضور بهرامگور در هفتگنبد است و در ترسیم نگاره‌ها، نگارگر تابع عوامل برون متنی هم هست و کاملاً تابع متن نیست.
مقاله پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
علی اصغر بابا صفری؛ محمد امین محمدپور؛ غلامرضا ستوده
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 22 آذر 1400
چکیده
در دوره معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزه ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانه‌های عامیانه پرداخته‌اند. وزن ترانه‌های عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیه‌ای است به صورتی که تکیه‌های وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار می‌گیرند و این وزن‌ها به دو دسته وزن‌های زبانی (نوایی) و وزن‌های زمانی تقسیم می‌شوند. وزن‌های زبانی بیشتر بر اساس ممیزه‌های ...
بیشتر
در دوره معاصر پژوهشگران بسیاری در حوزه ادبیات غنایی به شناخت وزن ترانه‌های عامیانه پرداخته‌اند. وزن ترانه‌های عامیانه فارسی وزنی زمانی و تکیه‌ای است به صورتی که تکیه‌های وزنی روی هجاهای بلند یا سنگین قرار می‌گیرند و این وزن‌ها به دو دسته وزن‌های زبانی (نوایی) و وزن‌های زمانی تقسیم می‌شوند. وزن‌های زبانی بیشتر بر اساس ممیزه‌های زبر زنجیری زبان همچون تکیه و کشش و نواخت توصیف می‌شوند و در توصیف وزن‌های زمانی، به غیر از ویژگی‌های زبر زنجیری زبان از مفاهیم و اصطلاحات رایج در حوزه ضرب‌آهنگ، مانند سرعت، نت سکوت، میزان‌های ضرب بالا، ضد ضرب و تکیه وزنی و مانند آن نیز استفاده می‌شود. این پژوهش در پی پاسخ به این مسئله است که آیا پیش از نتایج پژوهش‌های اخیر، در آثار فارابی و ابن سینا به اصول وزن به صورت دستاوردهای امروزی اشاره شده است؟ از این رو موضوع بحث را به روش توصیف و تحلیل فرم و محتوا کاویده‌ایم و منابع گوناگون بررسی شده‌اند. فارابی و ابن سینا در حوزه وزن ترانه‌های عامیانه نیز نخستین پژوهشگرانی هستند که با به کارگیری اصطلاحات دوره خودشان درباره وزن، به توصیف وزن ترانه‌های عامیانه پرداخته‌اند. فارابی وزن شعر را نیز از مقایسه آن با ایقاعات در موسیقی به دست می‌دهد. ابن سینا شعر را کلامی ترکیب شده از حروفی که شامل هر چیزی که بتوان از راه صوت آن را شنید حتی حرکت‌ها می‌داند.
مقاله پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
افسانه افروغی نیا؛ محمد شاه بدیع زاده
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 اسفند 1400
چکیده
داستان پردازی و روایت ، یکی از شیوه های درک بهتر ِ محیط پیرامونمان و بطور کلی درک بهتر ِ جهان هستی است. یعنی ذهن بشر با قابلیت و قدرت ادبی و پردازش روایی ، به داده های بی ربط و بی معنی نظم بخشیده و سامان می دهد. مطالعه داستان بر اساس ساخت ِ آن ، پژوهشی زبان شناختی است و هم توصیفی و تبیین ساخت ِ ادبی و شم روایی است. هدف این مجموعه ، مطالعه ...
بیشتر
داستان پردازی و روایت ، یکی از شیوه های درک بهتر ِ محیط پیرامونمان و بطور کلی درک بهتر ِ جهان هستی است. یعنی ذهن بشر با قابلیت و قدرت ادبی و پردازش روایی ، به داده های بی ربط و بی معنی نظم بخشیده و سامان می دهد. مطالعه داستان بر اساس ساخت ِ آن ، پژوهشی زبان شناختی است و هم توصیفی و تبیین ساخت ِ ادبی و شم روایی است. هدف این مجموعه ، مطالعه ی ساخت داستان – مخصوصا درون مایه آن – بر اساس ویژگی های زبانی آن یعنی گشایش روایی است. از دنیای پر رمز و راز ِ هزار و یک شب ، چشمگیرترین درون مایه ها گزینش شده و سپس گشایش در درون مایه های انتخابی شرح داده شد. ناگفته پیداست که گزینش این درون مایه ها بدان معنا نیست که درون مایه دیگری در اثر شگرف وجود ندارد ؛ بلکه انتخاب درون مایه های تحت عنوان دلدادگی ، مجرمانه ، گشت و گذار ، داستان های وهمی و حکیمانه در اغلب داستان های هزار و یک شب نمودی بارز دارد.در این مجموعه ، ذکرِ عنوانِ حکایت دلیل بر این نیست که آن داستان فقط یک درون مایه دارد ؛ بلکه یک داستان می تواند چند درون مایه متفاوت را با هم داشته باشد. در نظر ِ نگارنده درون مایه پر رنگ تر ، گزینش و شرح و بسط شد.
مقاله پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
فریبا شمسی؛ محبوبه خراسانی؛ شهرزاد نیازی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 17 اسفند 1400
چکیده
قصه‌های عاشقانۀ عامیانه مملو از ماجرا‌هایی هستند که با توجه به ساختار روایی و داستانی مناسب و عناصر دراماتیک و نمایشی، قابلیت تبدیل به فیلم‌نامه و پویانمایی را دارند. در این پژوهش، با روش تحلیل محتوا، عناصر روایی و داستانی موجود در قصّه‌های عامیانه و متن منتخب، یعنی قصّه‌های مشدی گلین خانم نشان داده شده‌است و این نتیجه به دست ...
بیشتر
قصه‌های عاشقانۀ عامیانه مملو از ماجرا‌هایی هستند که با توجه به ساختار روایی و داستانی مناسب و عناصر دراماتیک و نمایشی، قابلیت تبدیل به فیلم‌نامه و پویانمایی را دارند. در این پژوهش، با روش تحلیل محتوا، عناصر روایی و داستانی موجود در قصّه‌های عامیانه و متن منتخب، یعنی قصّه‌های مشدی گلین خانم نشان داده شده‌است و این نتیجه به دست آمده که این قصهها انواع خاصی از شخصیت و عناصری از قبیل کشمکش، گفتوگو، بحران، گرهافکنی، تعلیق و فضاسازیهای فانتزی و خیالی را دارایند که در صورت پرداختِ درست میتوانند برای ساخت پویانمایی مورد استفاده قرار گیرند و برای تأکید بیشتر، عناصر روایی و نمایشی طبق نظریۀ سالیوان، شومر و الکساندر در یک نمونه از این قصهها بررسی و قابلیت این قصهها برای تبدیل به پویانمایی اثبات گردید؛ همچنین بررسیهای جادو و فانتزی و ارزش آن برای پویانمایی نشان میدهدکه عناصر فانتزی فراوان در این قصهها، باعث استفادة بهتر فیلمنامهنویس از این گونۀ خاص می‌شود و میتوان با اقتباس از این قصههایِ مملو از مایههای فرهنگ کهن ایرانی، بین پویانمایی و این کهن فرهنگ، ارتباط برقرار کرد.
مقاله پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
زهرا نورمحمدی نجف آبادی؛ شهرزاد نیازی؛ محبوبه خراسانی
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 خرداد 1401
چکیده
منظومۀ خسرو و شیرین حکیم نظامی از منظومه‌های مشهور فارسی در حوزۀ ادبیات غنائیست. بن‌مایۀ داستان عشق است در این داستان که چندین عشق در آن جریان دارد جایگاه عاشق و معشوق اغلب در حال جابجایی و نوسان است، سیر داستان، گاه متعارف و گاه نامتعارف می‌شود. از جمله کنش‌های نامتعارف، سلطۀ عاشق بر معشوق است. انتظار این بود که مطابق با جاذبه و ...
بیشتر
منظومۀ خسرو و شیرین حکیم نظامی از منظومه‌های مشهور فارسی در حوزۀ ادبیات غنائیست. بن‌مایۀ داستان عشق است در این داستان که چندین عشق در آن جریان دارد جایگاه عاشق و معشوق اغلب در حال جابجایی و نوسان است، سیر داستان، گاه متعارف و گاه نامتعارف می‌شود. از جمله کنش‌های نامتعارف، سلطۀ عاشق بر معشوق است. انتظار این بود که مطابق با جاذبه و میدان مغناطیسی معشوق، تناسب مندی سلطه به نفع معشوق اعمال شود اما؛ برخلاف انتظار، شاهد نوسان و تغییر جایگاه سلطهایم. این پژوهش در یک مطالعۀ بینارشتهای با استفاده از منابع، اسناد و ابزار کتابخانهای به روش توصیفی ـ تحلیلی، چیستی و چرایی نوسان سلطۀ عشاق در منظومه‌های یادشده را از منظر جامعهشناسی با تکیه بر آرای جورج لوکاچ، پییر بوردیو و تئودور آدورنو بررسی میکند. چون؛ رفتار، منبعث از روان است این تحقیق به نقد روانکاوانه نیز رویکرد دارد. یافتهها نشان می‌دهد: هژمونی قدرت، پایگاه های طبقاتی، عینیات و ذهنیات جامعه و شاعر؛ نوسان سلطه را به نفع فرادستان رقم زده و همین دیالکتیک موجب نگرش و رهیافت نظامی به نوسان سلطه شده‌است.
مقاله پژوهشی
زبان و ادبیات فارسی
پروانه صفا؛ عنایت الله شریف پور؛ مریم جعفری
مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 خرداد 1401
چکیده
شکواییه، یکی از گونه های ادبیات غنایی است که بررسی و تحلیل آن در آثار نظامی گنجه ای هدف اصلی پژوهش حاضر است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنج ها و گرفتاری های شخصی و اجتماعی شاعر است. در این مقاله با هدف تأثیر اوضاع اجتماعی بر شکل گیری گونه های ادبی در یک دورۀ خاص و بهره گیری از روش تحلیل محتوا و استفاده از منابع ...
بیشتر
شکواییه، یکی از گونه های ادبیات غنایی است که بررسی و تحلیل آن در آثار نظامی گنجه ای هدف اصلی پژوهش حاضر است. این گونۀ ادبی در اصطلاح، شعری است که بیانگر دردها، رنج ها و گرفتاری های شخصی و اجتماعی شاعر است. در این مقاله با هدف تأثیر اوضاع اجتماعی بر شکل گیری گونه های ادبی در یک دورۀ خاص و بهره گیری از روش تحلیل محتوا و استفاده از منابع کتابخانه ای انواع شکواییه از آثار نظامی استخراج و مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. این قسم از ادب غنایی از آغاز شکل گیری شعر فارسی در آثار شاعران دیده می شود؛ اما تحولات سیاسی و بی ثباتی ایران در قرن های پنجم و ششم، سبب شد که اشعار شکوایی در آثار شاعران این دوره از جمله حکیم نظامی با بسامد بیشتری به کار رود. یادکردنی است که قناعت پیشگی و عدم وابستگی به دربار مانع از آن نشده است که شاعر دیار گنجه به عنوان زبان گویای مردم زمانهاش از رنج های خود شکوه ننماید. اشعار شکوایی به کار رفته در آثار شاعر دیار گنجه از لحاظ محتوایی به پنج دسته تقسیم می شوند: شکواییه های شخصی، اجتماعی، سیاسی، فلسفی و عرفانی که گلایه های شخصی بسامد بیشتری نسبت به سایر شکواییه ها دارد.